Na današnji dan, 5. aprila 1588. godine, rođen TOMAS HOBS

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Napisano: 05 Apr 2010 9:41

Na današnji dan 1588. godine rođen je Tomas Hobs, engleski filosof kojem se pripisuje zasnivanje materijalizma kao filosofskog pravca. Od drugih engleskih empiričara (Loka, Berklija i Hjuma) odvajalo ga je to što je bio poklonik matematičke metode. Razvio je ideju o čoveku kao slobodnom pojedincu, dok je država za njega veštačka tvorevina nastala na osnovu ugovora pojedinaca. Glavna dela: Levijatan (najpoznatije i najviše proučavano delo), Osnovi prirodnog zakona i politike, O telu, O čoveku, O građaninu, O slobodi i nužnosti.



"Vikipedija" na srpskom izuzetno malo prostora posvećuje Hobsu.
Citat:Tomas Hobs (engl. Thomas Hobbes) (5. april 1588 — 4. decembar 1642) bio je engleski filozof, predstavnik klasičnog engleskog empirizma. Čoveka smatrao za slobodnog pojedinca, a državu kao veštačku tvorevinu nastalu na osnovu ugovora pojedinaca. Njegovo glavno delo je Levijatan (1651.), čija je osnovna teza da je u čovekovom interesu da izađe iz prirodnog stanja, u kome svako vodi rat protiv svih, i formira, kroz društveni ugovor, državu, koja će obezbediti društveni mir.
http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D.....0%B1%D1%81

Pošto je Hobsov otac, paroh, izgubio službu, Tomasa je podizao ujak. U četrnaestoj godini preveo je Euripidovu Medeju na latinski jezik, u jambima. Sa petnaest godina odlazi u Oksford, gde uči sholastičku logiku i Aristotelovu filosofiju. U ranoj mladosti zainteresovao se za dela Galileja i Keplera. Jedno vreme živeo je u Parizu i izučavao Euklida. Boravak u Parizu obeležilo je i to što mu je Dekart poslao rukopis svojih Meditacija pre objavljivanja, tako da štampani oblik obuhvata i Hobsove primedbe, kao i Dekartove odgovore. Po objavljivanju Levijatana, Hobsov racionalizam i kritika katoličke crkve naišli su na oštru osudu, čija je eskalacija doprinela da Hobs prebegne u London, odustajući od svake političke aktivnosti. Nakon teške zaraze kuge 1665.godine i izbijanja velikog požara 1666.godine u Londonu, obraćena je posebna pažnja na Hobsove "ateističke" spise, tako da nije mogao da štampa bilo koje svoje "škakljivo" delo u Engleskoj.

Citat:The king was important in protecting Hobbes when, in 1666, the House of Commons introduced a bill against atheism and profaneness. That same year, on 17 October 1666, it was ordered that the committee to which the bill was referred "should be empowered to receive information touching such books as tend to atheism, blasphemy and profaneness... in particular... the book of Mr. Hobbes called the Leviathan". Hobbes was terrified at the prospect of being labelled a heretic, and proceeded to burn some of his compromising papers. At the same time, he examined the actual state of the law of heresy. The results of his investigation were first announced in three short Dialogues added as an Appendix to his Latin translation of Leviathan, published at Amsterdam in 1668. In this appendix, Hobbes aimed to show that, since the High Court of Commission had been put down, there remained no court of heresy at all to which he was amenable, and that nothing could be heresy except opposing the Nicene Creed, which, he maintained, Leviathan did not do.

The only consequence that came of the bill was that Hobbes could never thereafter publish anything in England on subjects relating to human conduct. The 1668 edition of his works was printed in Amsterdam because he could not obtain the censor's licence for its publication in England. Other writings were not made public until after his death, including Behemoth: the History of the Causes of the Civil Wars of England and of the Counsels and Artifices by which they were carried on from the year 1640 to the year 1662. For some time, Hobbes was not even allowed to respond, whatever his enemies tried. Despite this, his reputation abroad was formidable, and noble or learned foreigners who came to England never forgot to pay their respects to the old philosopher.
http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Hobbes

Hobs je dobrim delom poistovetio proces razmišljanja sa operacijama sabiranja i oduzimanja, kojom prilikom se vrši sabiranje nekih delova, odnosno oduzimanje delova od nekog većeg dela. Ovo je moguće primeniti i kada govorimo o razlogu. Pogrešna "računica" dovodi do "neispravnih" razloga. Apsurdni zaključci se izvode zbog odsustva pravog metoda, odnosno zaključivanja koje nema osnovu u utvrđenim definicijama, kao i zbog pogrešnog vrednovanja i imenovanja uzgrednih svojstava, kako u stvarima oko nas, tako i u nama samima. Hobs je pod smotrenošću podrazumevao čovekovo ispitivanje radnji i rezultata radnji u prošlosti, i zaključivanje na sadašnjost, u smislu da će slične radnje izazivati slične posledice. Veliko iskustvo čini smotrenost, a veliko znanje donosi mudrost. Hobs je dao definicije i voljnih kretanja koja se nazivaju strastima, unoseći više materijalizma u odnosu na Spinozine definicije afekata. U teoriji znanja Hobs je razlikovao znanje činjenice (čulno opažanje i memorija) i znanje o zaključivanju iz jednog na drugo tvrđenje (nauka). Istorija je zabeleženo znanje o činjenicama.

Najveći i najoriginalniji Hobsov doprinos svakako je vezan za teoriju o prirodnom stanju ljudi i načinu njegovog prevazilaženja stvaranjem države kao oblika ugovaranja između pojedinaca. Duhovne i telesne sposobnosti je priroda ljudima jednako raspodelila, tako da se ljudi jednako i nadaju ostvarenju svojih ciljeva. Svaki čovek želi da sačuva svoju slobodu, ali i da stekne vlast nad drugima, što je posledica nagona za samoodržanjem. Ako dva čoveka žele istu stvar, koju može imati jedan od njih, oni prirodno postaju neprijatelji.Tako dolazi i do sukoba između dve navedene želje-htenja, i rata "svih protiv svih". U prirodnom stanju nema svojine, nema pravde ni nepravde, postoji samo rat u kome su osnovne vrline sila i prevara.

Kao ljudi, volimo da smo slobodni, ali i da gospodarimo nad drugima. Kako da se otklone vrlo izvesne pogubne posledice sveopšteg rata do koga nužno dolazi iz navedenih razloga? Tako što se ljudi udružuju u zajednice i daju saglasnost za izbor suverena. Dakle, ljudi izlaze iz prirodnog stanja prećutnim društvenim ugovorom, rukovodeći se razumnom odlukom da jedan drugom ne čine ono što ne bi voleli da drugi njima čine. Hobs pri tome pod prirodnim zakonima podrazumeva načela razuma i božje zapovesti, i piše da je "svako živo biće potčinjeno prirodnim zakonima i u prirodnom i u političkom stanju". Prirodne zakone ne može ukinuti ni čovek, ni država. Obaveza vladara je da obezbedi nesmetano sprovođenje prirodnih zakona. Norme prirodnih zakona preslikane su u građanske zakone, koje suveren donosi i formalno se njima potčinjava. "Kad je država jednom ustanovljena, tek onda prirodni zakoni postaju zakoni u pravom smislu reči, ne pre toga, jer tek tada postaju oni zapovesti države, pa time i građanski zakoni, jer je suverena vlast ono što ljude obavezuje da joj budu poslušni."

Izvan državnih zajednica stalno vlada rat svakoga protiv svakoga. Iz ovoga se vidi da se ljudi, dok žive bez zajedničke vlasti koja bi ih sve držala u zajedničkom strahu, nalaze u stanju koja se zove rat, i to u ratu svakoga protiv svakoga(...). U takvom ratu ništa nije nepravedno. U tom ratu svakoga protiv svakoga ništa ne može biti nepravedno. Pojmovima pravog i krivog, pravde i nepravde, ovde nema mesta. Gde nema zajedničke vlasti- nema zakona, a gde nema zakona- nema ni pravde. U ratu su sila i prevara dve glavne vrline. (...) Strasti, koje navode ljude na mir. Strasti, koje čine ljude sklonim miru, jesu strah od smrti, želja za stvarima koje su potrebne za udoban život i nada da će ih pribaviti svojom radinošću. A razum predlaže pogodna načela za mir na temelju kojih se ljudi mogu pridobiti za sporazum. To su ona načela koja se inače nazivaju „Prirodnim Zakonima.“

(Tomas HOBS, Levijatan)

Bitno je napomenuti da se "ugovor" ne sklapa između građana i državne vlasti (kao kod Loka i Rusoa), nego ga građani sklapaju jedni s drugima, u smislu da će se pokoravati onoj vlasti koju bude izabrala većina. Izborom vlasti građani gube sva svoja prava, osim onih koje vlast odobri iz razloga korisnosti. Pravo na pobunu ne postoji, pošto vladar nije vezan nikakvim ugovorom, dok podanici jesu. Vrhovnu vlast (bilo jednog čoveka, bilo skupštine) Hobs naziva Suverenom. Ono čime se Hobs rukovodio, jeste da se državi obezbedi integritet, jedinstvo, mir i sigurnost. "Pod građanskim zakonima razumem zakone koje su ljudi dužni da poštuju zato što su članovi ne ove ili one države posebno, već zato što su članovi države". Građani se bezuslovno podvrgavaju građanskim zakonima, koje sankcioniše suveren, u smislu kažnjavanja kršenja zakona. Dolazimo do suštinskog ofređenja da suveren ipak nije potčinjen građanskim zakonima, pošto može da ih menja, ukida, odnosno da donosi nove. Hobs je tako volju suverena stavio iznad božanske volje, a građanske zakone iznad prirodnih. U suverenu je skoncentrisana sva moć i volja svih članova društva, tako da se i subjektivitet naroda izvlači preko suverena, što znači da suveren nije ograničen ni svojim građanima, sa kojima uostalom nije ni zaključio "ugovor", a građani su svoja prava iscrpli samim uspostavljanjem suverena. Hobs je, pri tom, bio svestan zastrašujuće snage državne vlasti, pa je zato i upotrebio izraz "Levijatan" (morska neman iz Biblije).

Nešto o pojmu suverena i suvereniteta:

Citat:Hobbes, in Leviathan (1651) introduced an early version of the social contract (or contractarian) theory, arguing that to overcome the "nasty, brutish and short" quality of life without the cooperation of other human beings, people must join in a "commonwealth" and submit to a "Soveraigne Power" that is able to compel them to act in the common good. This expediency argument attracted many of the early proponents of sovereignty. Hobbes deduced from the definition of sovereignty that it must be:

Absolute: because conditions could only be imposed on a sovereign if there were some outside arbitrator to determine when he had violated them, in which case the sovereign would not be the final authority.
Indivisible: The sovereign is the only final authority in his territory; he does not share final authority with any other entity. Hobbes held this to be true because otherwise there would be no way of resolving a disagreement between the multiple authorities.
Hobbes' hypothesis that the ruler's sovereignty is contracted to him by the people in return for his maintaining their safety, led him to conclude that if the ruler fails to do this, the people are released from their obligation to obey him.
http://en.wikipedia.org/wiki/Sovereign

Hobs je velike opasnosti video u anarhiji i despotizmu, s tim što je anarhiju smatrao "strašnijom".

Dopuna: 06 Apr 2010 9:18

█ █ █ █ █


Dodajem zanimljive delove prikaza Miodraga A. Jovanovića "Novo čitanje klasika političke filozofije", u kojem se navodi i način na koji je utvrđeno da tekst "Časovi razbibrige/dokolice" (Horae Subsecivae) potiče iz Hobsovog pera. U stvari, sa sigurnošću je utvrđeno da je autor tri rasprave/diskursa u navedenom tekstu Tomas Hobs.

Citat:A Discourse of Rome
. . .
Razmatranje svih ovih pojedinosti ponaosob u prvi plan će izbaciti neke Hobsove opservacije koje mogu biti interesantne za pažljiviju analizu. Jedna od njih tiče se opaski na račun karakatera ljudi koji su nastanjivali Rim, na osnovu kojih će izvesti i neke opštije zaključke o ljudskoj prirodi. Konsta­tujući na samom početku opisa da geografski položaj Rima "ne može pruži­ti ni zadovoljstvo ni korist za one koji u njemu žive", on postavlja pitanje: "kako su nastanjenici ovako divljeg mesta ikada mogli postići takvu veličinu." Zaljučak do kojeg se dolazi ako se pogleda istorija nastanka Rima i njegovog širenja na razmere svetske imperije, jeste, po Hobsu, da je "težak i iznurujući život" njegove stanovnike učinio hrab­rim i sposobnim za velike podu­hvate. Nasuprot tome, "lagodan život toliko ošamućuje i umrtv­lju­je osećaje, a onda i nemuževnim čini ljudske duhove, da oni, iako su prirodno skloni aktivnom životu, ipak običajem bivaju navedeni na takvu naviku da ne razumeju ništa izvan domena vlastitih osećanja i ne misle dalje od trenutnih uživa­nja." I na ovom mestu je Hobs na tragu Makijavelija, tačnije njegovog nauka o nuždi (necessita) i vrlini (virtu), gde ova potonja nije ni mo­ral­­na, ni hrišćanska vrlina, već život­na snaga da se učini sve što je neop­hod­no za dobrobit države. Nu­ž­da, opet, izaziva kod ljudi preko potrebnu odlučnost, visprenost, a ako je potreb­no i bezobzirnost – ona je stimulans za velika dela. Gde je nužda, tu je i vrli­na, odnosno: "veća je vrlina tamo gde je manja moguć­nost izbora." Stoga, Ma­ki­javeli sa­vetuje da i tamo gde postoji plodno, blagorodno zemljište, život ljudi valja urediti zakonom tako da budu prisiljeni da čine ono, na šta bi ih u drugim okolnostima nužda navo­dila. Hobs je očigledno saglasan sa ovim stanovištem, jer smatra da "ako se čovek preda lagodnom živo­tu, izoštrenost njegovih čula će otupe­ti", a on neće imati dovoljno volje da se posveti stva­rima od opš­teg inte­re­sa, već će samo gledati sop­stvene intere­se i zadovoljstva. Na kraju, on zak­lju­čuje: "Mnogi ljudi se prirodno pre­daju takvom životu, a neki se slučajem povedu za njim, ali sigurno je da uspo­me­na na njih umire sa njima: jer nije­dan čovek se ne rađa samo za sebe."

Ovakav Hobsov stav može biti izne­nađujući za sve one koji ga vide kao jed­nog od utemeljivača liberalne doktri­ne, jer je taj stav u dubo­koj suprotno­sti sa njegovim doc­ni­jim viđenjem čove­ka kao egoisti­čne individue okrenute sebi, koja u stra­hu od nasilne smrti najpre čini sve što je u njenoj moći da se zaš­ti­ti od drugih ljudi, a zatim, na osno­vu istog tog sebičnog impulsa pose­že za stvaranjem suverene vla­sti, pod čijim će okriljem naći svoj mir i sigurnost. Nasuprot tezi koju iz­no­­si u Levijatanu, da su svi lju­di od prirode jednaki, Hobs u ovom dis­kur­su aktivan život posvećen ci­­lje­­­vima zajednice vidi kao obe­le­ž­je plemenitog i vrednog života koji je po sebi superiorniji od života okrenutog sferi privatnog i ličnog. Zato je Hobs ovde blizak Makija­ve­liju, koji, po mišljenju Čavo­škog, osnovni poriv čovekove prirode na­la­zi u "težnji ka bes­mrt­noj slavi, koja prevazilazi pro­la­z­nost i mo­ral­nu ograničenost ljud­skog dela." Da je to zaista tako, pot­vrđuju i Hob­sove reči da drevni spomenici staroga Rima simboli­zuju potrebu njegovih tadaš­njih sta­novnika da "učine besmrtnom svoju slavu." Sve napred rečeno na jedan nov način baca svetlo i na često ospo­ravani Štrausov stav da je jedan od ključ­nih stubova Hobsove poli­tič­ke fi­lozofije aristokrat­ska vrlina, koja je u ovim diskur­sima, više no u svim potonjim spi­sima, tako jasno izra­žena.

A Discourse of Laws

. . .
Međutim, izvesne nedoumice, pa otuda i razlike, javljaju se u pogledu ostalih postavki i zaključaka koji se izvode iz "prirodnog stanja". Tačnije, u ovom diskursu susrećemo se sa određenim protivurečnostima na relaciji pravo(zakon)-razum-pri­roda. Hobs je u Levijatanu odnos izme­đu tih pojmova razrešio na na­čin da čove­ko­vi prirodni nagoni, od kojih je najjači onaj za samo­odr­žanjem, proiste­kao iz straha od na­silne smrti, podrazu­me­vaju pri­rod­no pravo (ius naturale), odnosno "slo­bodu što je svaki čovek ima da se sopstvenim moćima služi ona­ko kako sam želi za održanje sop­st­vene prirode, što će reći sopstvenog života". Konzumiranje tog prava dovodi do situacije rata sviju pro­tiv svih, pa čovek racionalno, jer "razum sugeriše pogodne mirovne klauzule", spoznaje prirodne zakone (lex naturalis) i putem ugovora pre­lazi u državno stanje, prenoseći svo­ja prirodna prava na suverena. U ovom diskursu, Hobs je jednom nogom još uvek na terenu kla­sičnih postavki prirodno­pravne doktrine, a drugom je napravio iskorak u prav­cu svojih poznijih određenja prava kao "zapovesti njega ili njih koji poseduju suverenu vlast". Stoga, čini se da ovde više no na ijednom drugom mestu važi Štrausovo upozorenje da kod Hobsa "treba da poklonimo podjednaku pažnju njegovom emfatičnom poricanju tradicije, s jedne strane, i njegovom gotovo pre­ćutnom slaganju s njom, s druge."

Hobs vrši klasifikaciju zakona na: prirodne (Law of Nature), pod čiju vla­davinu potpadaju ljudi zajed­no s osta­lim živim bićima, zakone zajedničke svim narodima (Law of Nations) i one koji važe samo za je­dan narod (Municipal Law of every Na­tion). Za drugu vrstu zakona on kaže da su to "pravila koje je razum gene­ralno propisao svim ljudima, i koja kao takva svi narodi među sobom do­puštaju i smatraju ih pravednim." Pored tih "opštih zakona za sve zemlje", postoje i posebni zakoni koji su saobraženi osobeno­s­tima svake pojedine drža­ve, recimo, njihovoj klimi ili obliku vladavine. Hobs kaže da ovi potonji zakoni mnogo više koriste ljudima od zakona prirode, jer ispravljaju čove­kovu "prirodnu sklonost" ka "opasnim postup­cima i zlu", "prirodnu obo­le­lost i zaposednutost nasilnim željama i stra­stima" Iz ovog la­tentno izra­že­nog antro­pološkog pesi­mizma, kao i iz već iznetih napomena o "pred­prav­nom" stanju, mo­že se izvući zaključak o suprotstav­ljenosti prirode, s jedne, i prava i razuma, s druge strane. Kako prirod­nom svetu nije imanentan red i pore­dak, to je potreban ljudski napor i ljudski razum da bi se poredak ustanovio. Jer, kaže Hobs: "Oduz­memo li snagu zakonima, ko je taj koji može reći: ovo je moja kuća, ili moja zem­lja ili moj novac, ili moja dobra, ili nazvati bilo šta što je njegovo svojim." Dakle, ne postoje pri­rod­no ute­meljena subjektivna prava, za­kon je taj koji nam ih dodeljuje, bez njega se "ne bi mogla pra­vi­ti raz­li­ka između dob­rog i lošeg". Na dru­goj strani, pak, zatičemo i ovu Hob­sovu izjavu: "Nema sumnje da postoje izvesna vrela priro­dne pravde i pravičnosti, iz kojih se crpi i izvodi ta beskrajna raznolikost zako­na koje su pojedini naro­di sebi pri­lagodili. " I dalje: "Pravo i Razum su blizanci, nedosta­tak jednog znači deformaciju drugog … Taj zajed­nički razum kojeg smo usadili u našu prirodu je pravo koje određuje šta nam valja činiti, zabranjujući suprotno … pravo nije ništa drugo do razum pro­ši­ren i primenjen na različite okolnosti i slučajeve". Ovde Hobs već kori­sti termino­lo­giju tradicionalnog jusnatura­liz­ma, u kojoj su, po pra­vi­lu, pravo, ra­zum i priroda zdru­ženi u nepro­tivrečno jedinstvo.
http://www.komunikacija.org.rs/komunikacija/casopi.....stdlang=gb