offline
- DR
- Legendarni građanin
- Pridružio: 08 Okt 2004
- Poruke: 5450
- Gde živiš: Beograd
|
U jednom od najlepših kanjona u Evropi, na jugu Srbije nalazi se hidroelektrana Vučje. Ona nije ni najveća, ni najbolja, ali je jedna od najstarijih u Srbiji. Građena u periodu od 1901. do 1903. predstavlja jedan od zanimljivijih poduhvata u istoriji čovečanstva na polju tehnike. Priznanje graditeljima i svim ljudima zaslužnim za njeno nastajanje i opstajanje, došlo je ove godine od međunarodnog Instituta inženjera energetike i elektronike (IEEE) čime je uključena u program Milestone, „kameni međaši“, prekretnice u oblasti tehnike.
Autor: Saša Stojanović
Gradnja elektrane je bila posebna iz više razloga. Malo ko je mogao da bude takav optimista pa da pomisli da će u kraju, koji je tek oslobođen od Turaka (1877), već posle 26 godina zasijati „sunce u stakletu“. Preduzetnički duh ljudi toga vremena u pretežno agrarnoj južnoj Srbiji bio je dovoljan da se na padinama planine Kukavice u neposrednoj blizini Vučja, udaljenog od Leskovca 17 kilometara, izgradi hidroelektrana. Time se Leskovac pridružio Beogradu i Užicu koji su u to vreme bili jedini osvetljeni.
Glavnu pomoć u izgradnji elektrane preduzetnici leskovačkog kraja, organizovani u Leskovačko električno društvo, imali su u profesoru Đorđu M. Stanojeviću, poznatom stručnjaku u oblasti elektrotehnike, profesoru, dekanu Filozofskog fakulteta, a kasnije i rektoru Univerziteta u Beogradu. Njegovo ime je upisano zlatnim slovima u istoriju srpske industrijalizacije.
Hidroelektrana Vučje spada u derivacioni tip elektrana sa vodozahvatom, vodovodnom komorom, derivacionim kanalom i cevovodom.
Gradnja elektrane je počela konstruisanjem kanala 1902-1903. godine, koji vodu dovodi iznad elektrane. On sam po sebi predstavlja kuriozitet. Dužine je oko 1000 metara, sa prosečnom širinom i dubinom 1 metar. Sa jedne strane je uklesan u stenu, a sa druge je sazidan potporni zid. Da bi se uklesao kanal, na nepristupačnom delu terena, radnici su konopcima spuštani do stena, a na pojedinim mestima moralo se izvršiti i miniranje. Graditelji su bili meštani Vučja i okolnih mesta. Prirodna lepota izgradnjom kanala nije narušena, šta više sa njegovih oboda pruža se prelep pogled na vodopade, kamene litice i na kanjon reke Vučjanke. Većina ostalih delova kompleksa elektrane je sagrađena tokom 1903. godine. U isto vreme završeni su zgrada, vodozahvat, a postavljen je i cevovod dužine 235 metara, prečnika 520 milimetara kroz koji maskimalno može da protekne 1,1 kubni metar vode u sekundi. Ugrađena su dva trofazna agregata, proizvodnje Siemens&Halske svaki sa po 139 kW i vodne turbine proizvođača J.M. Woith „Peltonovog tipa“ sa 200 KS. Najstariji dalekovod u Srbiji dužine 17 kilometara je povezivao hidroelektranu i grad Leskovac, sa kojim su vlasnici elektrane imali ugovor o osvetljavanju.
U godini u kojoj je Henri Ford osnovao svoju fabriku automobila, braća Rajt ostvarila prvi uspešan let u istoriji čovečanstva i kada se električna energija smatrala relativno novim fenomenom, kroz bakarne provodnike dalekovoda Vučje-Leskovac 24. decembra 1903. godine potekla je prva električna struja. U početku agregati su davali visoki napon od 6500 V, dok su potrošači koristili napon od 150 V. U to vreme dužina električne mreže je bila oko 100 kilometra. Potreba za električnom energijom u leskovačkom kraju je stalno rasla. Građani su uvodili električno osvetljenje u domove, a indrustrija se brzo razvijala. To je, u periodu između dva svetska rata, tačnije 1931. godine, dovelo do ugrađivanja trećeg agregata snage 800 kW, i povećanja snage elektrane na oko 1 MW. Par godina ranije gradska mreža je prebačena sa 150 V na sistem 220/380 V. Drugi svetski rat je i ovim krajevima doneo razaranja tako da ni elektrana nije bila pošteđena. U diverziji izvedenoj sredinom juna 1944. godine oštećen je jedan generator koji je popravljen tek dvadesetak godina kasnije.
Hidroelektrana Vučje dosta je pomogla razvoju, kasnije nadaleko čuvene, leskovačke tekstilne industrije. Osim toga prirodne lepote kanjona reke sa jednim hotelom u blizini elektrane i sređena plaža su, sedamdesetih godina prošlog veka, bila turistički centar i omiljeno izletište Leskovčana. Teško da bilo ko od Vučjanaca može da zamisli ovaj prelepi krajolik bez elektrane, koja kao da je deo stene na koju se naslanja.
Danas elektrana dobija svu potrebnu pažnju, koju zaista i zaslužuje. Međutim, nije uvek bilo tako. Dugo je bila zaboravljena. Trebalo je da prođe čitav vek da ljudi razumeju njen značaj. Početkom dvadeset prvog veka, sa poslednjim renoviranjem, elektrani je vraćen stari sjaj i potvrđeno njeno mesto na mapi kamena temeljaca u elektrifikaciji juga Srbije
B92
|
