offline
- Mare
- Elitni građanin
- Pridružio: 20 Feb 2005
- Poruke: 2342
- Gde živiš: Beč / Svilajnac
|
MEĐUNARODNI SISTEM MERNIH JEDINICA (SI)
Zakonom o mernim jedinicama i merilima određeno je da se merenja u Jugoslaviji vrše mernim jedinicama Međunarodnog sistema mernih jedinica.
OSNOVNE MERNE JEDINICE
Međunarodni sistem mernih jedinica (Si) zasniva se na jedinicama za sledećih sedam veličina: dužina, masa, vreme, jačina električne struje, termodinamička temperatura, svetlosna jačina i količina materije. Jedinice za pobrojane veličine su osnovne merne jedinice Si, i date su u sledećoj tabeli:
Veličina Oznaka jedinice Naziv jedinice
Dužina m metar
Masa kg kilogram
Vreme s sekunda
Jačina električne struje A amper
Termodinamička temperatura K kelvin
Svetlosna jačina cd kandela
Količina materije mol mol
DEFINICIJE OSNOVNIH MERNIH JEDINICA Si
1. Metar je dužina jednaka 1.650.763,73 talasnih dužina zračenja u vakuumu koje odgovara prelazu između nivoa 2p na 10 i 5d na 5 atoma kriptona 86.
2. Kilogram je masa međunarodnog etalona kilograma. (Međunarodni etalon je sankcionisala 1889. godine Prva generalna konferencija za tegove i mere i on se čuva u Međunarodnom birou za tegove i mere u Severu kraj Pariza).
3. Sekunda je trajanje od 9.192.631.770 perioda zračenja koje odgovara prelazu između dva hiperfina nivoa osnovnog stanja atoma cezijuma 133.
4. Amper je jačina stalne električne struje koja, kad se održava dvama pravim paralelnim provodnicima, neograničene dužine i zanemarljivog kružnog preseka, koji se nalazi u vakuumu na međusobnom rastojanju 1 metar, prouzrokuje među tim provodnicima silu koja je jednaka 2 x 10-2 njutna po metru dužine.
5. Kelvin je termodinamička temperatura koja je jednaka 1/273,16 termodinamičke temperature trojne tačke vode.
6. Kandela je jačina svetlosti koju u upravnom pravcu zrači površina od 1/600.000 kvadratnog metra crnog tela, na temperaturi očvršćavanja platine, pod pritiskom od 101.325 paskala.
7. Mol je količina materije (gradiva) sistema koji sadrži toliko elementarnih jedinki koliko ima atoma u 0,012 kilograma ugljenika 12.
IZVEDENE MERNE JEDINICE
Izvedene merne jedinice se obrazuju od osnovnih mernih jedinica pomoću algebarskih izraza upotrebom matematičkih simbola množenja i deljenja.
Veličina Oznaka jedinice Naziv jedinice
Površina m² kvadratni metar
Zapremina m³ kubni metar
Ugao u ravni rad radijan
Prostorni ugao sr steradijan
Podužna masa kg/m -
Gustina kg/m³ -
Frekvencija Hz herc
Brzina m/s -
Ubrzanje m/s² -
Ugaona brzina rad/s -
Ugaono ubrzanje rad/s² -
Sila N njutn
Pritisak Pa paskal
Dinamička viskoznost Pa.s paskal-sekunda
Kinematička viskozost m²/s -
Energija, rad i kol. toplot J džul
Snaga W vat
Električni napon V volt
Električna otpornost -^- om
Električna provodnost S simens
Količina elektriciteta C kulon
Električni kapacitet F farad
Magnetski fluks Wb veber
Magnetska indukcija T tesla
Induktivnost H henri
Svetlosni fluks lm lumen
Osvetljenost lx luks
Luminacija cd/m² -
Aktivnost radioaktivnog izvora Bq bekerel
Ekspoziciona doza
jonizujućeg zračenja C/kg -
Apsorbovana doza
jonizujućeg zračenja Gy grej
DECIMALNE MERNE JEDINICE
Decimalne merne jedinice jesu decimalni delovi ili decimalni umnošci mernih jedinica, a obrazuju se stavljanjem međunarodno usvojenih predmetaka ispred oznake mernih jedinica.
Brojne vrednosti predmetaka i njihove oznake navedene su u tabeli.
Predmetak koji sestavlja ispred jedinice Oznaka predmetka koji se stavlja ispred jedinice Vrednost predmetka
eksa E 10 na 18
peta P 10 na 15
tera T 10 na 12
giga G 10 na 9
mega M 10 na 6
kilo k 10 na 3
hekto h 10 na 2
deka da 10 na 1
deci d 10 na -1
centi c 10 na -2
mili m 10 na -3
mikro µ 10 na -6
nano n 10 na -9
piko p 10 na -12
femto f 10 na -15
ato a 10 na -18
ANGLOSAKSONSKE MERNE JEDINICE
Pretvaranje u jedinice Si
Naziv Oznaka jedinice Vrednost jedinice u Si
Jedinice dužine
Jard (Brit.) yd (UK) 0,9143984 m
Jard (SAD) yd (US) 0,9144018 m
Jard yd yd 0,9144 m (tačno)
Stopa ft 0,3048 m (tačno)
Inč in 0,0254 m (tačno)
Milja mile 1.609,344 m (tačno)
Nautička milja n.mile 1.852 m (tačno)
Jedinice zapremine
Galon (SAD) gal (US) 4,54609 x 10-³ m³
Galon (Brit.) gal (UK) 3,78543 x 10-³ m³
Pinta (Brit.) pt (UK) 0,568261 x 10-³ m³
Tečna unca fl.oz (UK) 28,4130 x 10-³ m³
Bušel (Brit.) - 36,368 7 x 10-³ m³
Bušel (SAD) bu (US) 35,239 3 x 10-³ m³
Barel (SAD) - 158,988 x 10-³ m³
Brodska tona Sh.ton 1,13 m³
Jedinice mase
Funta (trg.) lb 0,45359237 kg
Funta (Brit.) lb(UK) 0,4535592338 kg
Funta (SAD) lb (US) 0,4535924277 kg
Sleg slug 14,5939 kg
Unca oz 28,349 5 x 10-³ kg
MERNE JEDINICE VAN Si KOJE SE MOGU UPOTREBLJAVATI
Veličina Oznaka jedinice Naziv jedinice
Dužina n.mile = 1,852 m morska milja (u pomorskom i
vazdušnom saobraćaju)
Površina a = 100 m² ar
Površina ha = 10.000 m² hektar
Zapremina l = 0,001 m³ litar
Ugao 1O= P/180 radstepen
Ugao 1' = P/10800 radminuta
Ugao 1'' = P/648000 radsekunda
Ugao 1g = P/200 radgradus ili gon
Masa t = 1.000 kg tona
Podužna masa tex = 10 na -6 kg/m teks (za određivanje pod. mase tekstilnog vlakna i konca)
Vreme min = 60 s minuta
Vreme h = 3.600 s sat ili čas
Vreme d = 86.400 s dan
Vreme sedmica, mesec i godina Gregorijanskog kalendara
Brzina - čvor = morska milja na sat 1852/3600 m/s = 0,514 m/s može se upotrebljavati samo u pomorskom i vazdušnom saobraćaju
Pritisak bar = 100.000 Pa bar
Energija, rad, količina toplote Wh = 3.600 J vatčas
Energija, rad, količina toplote eV = 1,602 19.10 na -19J elektronvolt
Snaga VA = 1 W voltamper (za određivanje prividne snage naizmenične
električne struje)
Snaga vat = 1 W vat (za određivanje električne reaktivne (jalove) snage)
Temperatura °C = K (0°C = 273,15 K) stepena Celzijusa
|
