offline
- Wolverine
- Zaslužni građanin
- Pridružio: 04 Jan 2006
- Poruke: 577
- Gde živiš: NIŠ
|
Kosovska sela i Manastiri
AJKOBILA, HAJKOBILA (PRIŠTINA)
Ajkobila kod Prištine je danas albansko selo.
Selo je u srednjem veku bilo srpsko i zvalo se Proždrikobila, po vlastelinu Dabižavu Proždrikobili. Kada su se u 18. veku Albanci doselili u ovaj kraj, srpski naziv sela su preveli na svoj način.
U današnjoj džamijskoj mahali nalaze se ostaci porušene srpske crkve.
AJNOVCE (KOSOVSKA KAMENICA)
Ajnovce se nalazi blizu Kosovske Kamenice.
Prvi put selo se pominje početkom 14. veka pod nešto drugačijim imenom.
U selu postoje ostaci više sakralnih objekata. U Donjim Ajnovcima očuvane su impozantne ruševine manastira pod nazivom Tamnica i crkve iz 14. veka, koja je podignuta na temeljima ranovizantijske bazilike. Po obliku osnove i obradi fasada, crkva manastira Tamnica podseća na Gračanicu, pa u nauci postoji mišljenje da je arhitektura ajnovačke crkve prethodila Gračanici.
U crkvi su očuvani fragmenti živopisa. U starom srpskom groblju na mestu Ravan kod Ajnovaca postoje ostaci druge crkve, zarasli u šipražje.
BABIN MOST (PRIŠTINA)
U selu Babin Most kod Prištine postojala je u 14. veku pravoslavna crkva Bogorodičinog Pokrova. Po predanju, crkvu je podigla kneginja Milica posle Kosovskog boja 1389. godine, kao mauzolej poginulim kosovskim junacima.Na osnovu sačuvanog turskog popisa iz sredine 15. veka, zna se da je tada u selu bilo 33 srpske kuće, a na čelu spiska se imenom pominje pravoslavni pop.U 20. veku je na mestu stare crkve podignuta nova, takođe posvećena Bogorodičinom Pokrovu.Posle Prvog svetskog rata, na crkvenom groblju su do kosovskih junaka pokopani srpski ratnici poginuli na okolnim ratištima.
BABLJAK (UROŠEVAC)
U selu Babljak kod Uroševca u nemanjićko vreme postojala je pravoslavna crkva.Godine 1455, kada je rađen turski popis, selo Babljak je imalo 7 srpskih kuća i pravoslavnog popa.Za vreme austrijskih pohoda krajem 17. i početkom 18. veka crkva je sa celim selom bila razorena. Kasnije su je seljani obnovili i posvetili je Sv. Trojici.
BANJA (MALIŠEVO)
Selo Banja kod Mališeva dobilo je ime po tamošnjem jakom toplom i lekovitom izvoru.Selo se prvi put pominje 1348. godine u Svetoarhanđelskoj povelji srpskog cara Stefana Dušana.Iznad sela su postojale dve crkve, koje su seljani zvali Kiša i Druga Kiša.
BANJE (KOSOVSKA MITROVICA)
Nedaleko od Kosovske Mitrovice nalazi se srpsko selo Banje, tako nazvano po nekoliko izvora tople vode.Kao srpsko selo prvi put se pominje u turskom popisu iz 1455. godine. Usred sela je postojalo staro crkvište na kojem su seljaci, između dva svetska rata, podigli novu crkvu. Prilikom gradnje, upotrebljavali su i kamenu plastiku sa stare crkve.Uz crkvu se nalazi staro i novo groblje, a najbolje su očuvani kameni nadgrobni spomenici iz 19. veka.
BANJE, BANJA RUDNICKA (SRBICA)
Nedaleko od Peći nalazi se srpsko selo Banje.
U 13. veku kralj Stefan Uroš I darovao je ovo selo manastiru Gračanici, o čemu svedoči sačuvana darovnica.Seosku crkvu je podigao dvorjanin srpskog despota Đurđa - vlastelin Rodop, i posvetio je Sv. Nikoli. Tom prilikom vlastelin je crkvi darovao i zvona. Ona su sačuvana i danas se nalaze u Pećkoj patrijaršiji i Narodnom muzeju u Beogradu. Ktitor crkve Sv. Nikole sahranjen je u svojoj zadužbini i tu se nalazi njegova nadgrobna ploča.Između dva rata crkva je obnovljena, ali su je za vreme Drugog svetskog rata albanski fašisti opljačkali, a ikonostas su srušili i zatrpali ga kamenjem.
Godine 1971. crkva je ponovo obnovljena.
BANJICA (ISTOK)
U selu Banjica, nedaleko od Glogovca, na jednom kraju današnjeg muslimanskog groblja otkriveni su ostaci ranovizatijske crkve. Po predanju, ova crkva je u srednjem veku bila obnovljena i posvećena najvećem srpskom svetitelju - Svetom Savi.Prema turskom popisu iz 1455. godine u selu je bilo oko 30 srpskih kuća, na čelu sa seoskim popom.
BANJSKA (KOSOVSKA MITROVICA)
Manastir Banjska sa crkvom posvećenom Svetom Stefanu sagrađen je izmedju 1313. i 1317. godine, kao zadužbina srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina, jednog od najmoćnijih vladara iz dinastije Nemanjića i jednog od najmoćnijih vladara na Balkanu svoga doba. Milutin je Banjsku namenio sebi za grobnu crkvu i tamo je najpre i bio sahranjen. Međutim, posle Kosovske bitke 1389. godine njegovo telo je preneto u Trepču, a potom, 1460. godine, u bugarski grad Sofiju gde se i sada nalazi.
I manastir je pratio sudbinu tela svog ktitora. Monumentalno zdanje sa crkvom, trpezarijom, bibliotekom, konacima i "palatom carskom", Banjska je počela da propada vrlo rano: početkom 15. veka požar je progutao knjige, a u drugoj polovini istog veka manastir je verovatno zapusteo. Putopisac Kuripešić zabeležio je da je po naredbi sultana manastir u 16. veku razoren jer su se u njemu sakupljali hrišćanski begunci iz turskog ropstva.
Već skoro sasvim srušena crkva Svetog Stefana je u 19. veku adaptirana i pretvorena u džamiju i, kao takva, služila je do Prvog svetskog rata. Crkva je prvi put konzervirana 1939. godine, a drugi put 1990. godine kada je učinjena delimična rekonstrukcija.
Manastir Banjska je jedan od retkih manastira sa očuvanom osnivačkom poveljom. Iz nje se vidi da je prilikom osnivanja manastiru priloženo ogromno vlastelinstvo od 75 sela i 8 katuna, sa ribnjacima, vodenicama i pčelinjacima.
Kako je građevina bila predviđena za kraljevsku grobnicu, ukinuta je episkopija i manastir je proglašen za stavropigion - Carsku Lavru, četvrtu po rangu u državi (iza Studenice, Mileševe i Sopoćana). Gradnjom je rukovodio Danilo II, tadašnji banjski iguman a kasniji srpski arhiepiskop, inače blizak kraljev saradnik i poverenik, književnik, čovek velikog znanja i izgrađenog ukusa.
Po srednjovekovnim izvorima i narodnoj tradiciji, Banjska je bila na glasu kao jedan od najlepših srpskih manastira. Izrađena je u čistoj raškoj graditeljskoj koncepciji koja je obavezno primenjivana prilikom gradnje kraljevskih mauzoleja od manastira Studenice Stefana Nemanje do manastira Svetih Arhanđela cara Dušana.
Po izričitoj želji kralja Milutina, Banjska je građena po ugledu na manastir Studenicu. Tako hram ima oblik jednobrodne bazilike sa slepom kupolom. Istočna apsida je polukružna i izrazito monumentalna. U potkupolnom prostoru su bočni pevnički prostori iste visine kao glavni brod i samo malo istupaju iz glavne mase zida. Ulaz u crkvu sa zapadne strane bio je, takođe po raškom načinu, naglašen dvema monumentalnim kulama.
Glavni ukras eksterijera predstavljao je raznobojni tesani kamen u žućkatoj, rumenoj i sivoj boji, kojim su bile obložene fasade. Raznobojni tesani kvaderi, raspoređeni kao šahovska polja, stvarali su utisak zasićene polihromije. U tradiciji romaničke stilizacije ukras fasada je kombinovan sa arhitektonskom plastikom, kojom su bili ukrašeni dovratnici, doprozornici i timpanon iznad portala. Timpanon je nekada krasila monumentalna sedeća figura Bogorodice sa malim Hristosom na krilu, izrađena na način na koji su raški umetnici interpretirali zapadne umetničke stilove - romaniku i gotiku. Ova Bogorodica se danas čuva u crkvi Sokolici, nedaleko od manastira Banjske, dok se delovi kamenog ukrasa manastirskih fasada nalaze u Narodnom muzeju u Beogradu, Arheološkom muzeju u Skoplju, a nešto je ugrađeno u objekte sela oko Banjske.
Glavni ponos Banjske bilo je čuveno "banjsko zlato", opevano u narodnoj pesmi i opisano u onovremenim putopisima. Činili su ga tanki zlatni listići kojima je oblagana pozadina fresaka, takođe po uzoru na mauzoleje prehodnih vladara - manastire Studenicu, Mileševu i Sopoćane. Danas je od tog živopisa očuvano samo nekoliko izbledelih fragmenata.
Od ostalog blaga - ikona, rukopisa, srebrnih, pozlaćenih i zlatnih svećnjaka, kandila, kadionica, horosa, kojima je, po kazivanju kraljevog biografa Danila II, štedri kralj obdario svoju zadužbinu, nije sačuvano ništa. Jedini nalazi skupocenog nakita iskopani su slučajno, za vreme Prvog svetskog rata 1915. godine, iz groba kraljice Teodore, prve žene kralja Stefana Dečanskog i majke cara Dušana. To su dva zlatna prstena: prvi je ukrašen antičkom kamejom, a na glavi drugog je predstava dvoglavog orla i natpis: "Ko ga nosi, pomozi mu Bog". Prvi prsten se danas nalazi u posedu porodice poznatog kolekcionara Ljubomira Nedeljkovića, a drugi se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu.
Nesto vise o selima i postanku ovih manastira mozete naci na ovoj stranici:
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
|
